Gebeliğe Hazırlık Rehberi

Yaşamınızı düzenleyin, gebelik şansınız artsın!

"Planlı gebeliklerde, özellikle de tüp bebek gibi çok emek ve para harcanan bir tedavi sonrasında gerçekleşecek ise, gebelik, doğum ve bebeğin sağlığı için en ideal koşullar oluşturulmalıdır."

İdeal doğum yaşı nedir?

Biyolojik olarak ideal doğum yaşı 25-29 yaşları arasıdır. İdeal gebelik için fiziksel, duygusal, sosyal ve finansal olarak iyilik hali olmalıdır.

35 yaş üzerinde yumurtaların hem sayısı, hem de kalitesi düşer, sonuç olarak doğurganlık azalır.

YAŞAM TARZI HAZIRLIKLARI

İdeal Kilo ve Beslenme

Şişmanlık

Şişmanlıkta yumurta ve embriyo kalitesi düşer, progesteron üretimi azalır, implantasyon oranı düşer, düşük riski artar. Erkeklerde sperm kalitesi düşer, sertleşme sorunları artar, testosteron düşüşüne bağlı olarak libido düşer.

Polikistik Over Sendromu, hipertansiyon ve diyabet hastaları haricinde tüp bebek tedavisi için başvuran kadınların kilo vermesi tedavi sonucunu değiştirmez.

İdeal kilo kaybı haftada 0,5-1 kg’dır. Ani kilo kaybettiren diyetler zararlıdır. Sadece diyet yeterli değildir.Diyet + egzersiz birlikte yapılmalıdır.

Kilo kaybı için ilaç kullanılması veya cerrahinin önemli yan etkileri olabilir.

Bariatrik cerrahi >40 kg/m2 VKİ olanlara veya >35 diyabet olanlara uygulanır. Bariatrik cerrahiden sonra 18 ay gebe kalınmaması önerilir.

Obez erkeklerin %53’ü, kilolu erkeklerin %18’i infertilite problemleri yaşar. Yağ dokusundaki aromataz aktivitesi testosteronu östrojene çevirir. Libido düşer, sertleşme sorunları olur. Kilo verilirse testosteron seviyesi artar, sperm kalitesi iyileşir.

Zayıflık

Aşırı zayıflık adet ve yumurtlama bozukluklarına sebep olur ancak tüp bebek sonucunu değiştirmez. Erken doğum ve düşük olasılığını artırır.

Zayıflık sperm kalitesini etkilemez.

Kilodaki küçük bir azalma bile gebeliğe daha sağlıklı olarak başlamayı sağlar.

Beslenme

Vücudumuza aldığımız enerjinin %30’u yağ kaynaklı, %45’i karbonhidratlardan, %25’i proteinden gelmelidir.

Çoklu doymamış yağlar yağ kaynağı olarak tercih edilmelidir. Fındık, zeytinyağı, kanola yağı, somon gibi yağlı balıklar ve avokado çoklu doymamış yağlar açısından zengindir.

Meyve ve yoğurt bu süreçte mutlaka tüketilmelidir.

Her tür fasulye, makarna, kurutulmuş ürünler, meyve, bazı ekmekler, mısır gevreği, müsli çeşitleri ve pirinç düşük glisemik indeksli gıdalardır. Düşük glisemik yükü olan diyetler yumurta ve sperm kalitesini artırır.

%5 kilo kaybı, insülin metabolizmasını ciddi oranda düzeltir.

Mikro Besin Takviyeleri

Modern sedanter hayat az enerjiye ihtiyaç duyuyor. Dolayısı ile kilo almamak için sınırlı yemek zorundayız. Günümüz diyetleri başarılı gebelik sonucu için yeterli gelmemektedir. Gebelik öncesinde ve sonrasında mikro besin takviyelerine ihtiyaç vardır. Ancak takviyelerdeki vitamin ve mineral içerikleri büyük farklılıklar göstermekte, çok azında kısırlığa karşı iyi geldiğine dair bilimsel kanıt bulunmaktadır. Bilimsel kanıt bulunan maddeler iyot, folik asit ve demirdir.

İyot

Tiroid hormonu yapısında bulunur ve çok az miktarı yeterlidir. Gebelikte ihtiyaç artar. Süt, deniz ürünleri, iyotlu tuz, iyot eklenmiş gıdalardan ihtiyaç karşılanabilir (Örn: ekmek).

WHO - UNICEF

Günlük 100-150 mg alınmasını önermektedir.

Gebelerde ise bu miktar 250 mg/gün olarak belirtilmiştir.

İyot eksikliği tedavisi ideal olarak planlı gebelikten 3-6 ay önce başlamalıdır.

Demir

Hemoglobin ve miyoglobinde bulunan hayati bir elementtir. Normal büyüme, nöro gelişim ve immun fonksiyon için de oldukça önemlidir.

Alınan demirin %10-15’i heme demirdir ve daha iyi emilir.

Demir vücutta depo halde bulunur, vücuttaki demirin % 2-3’ü kırmızı kan hücrelerindeki hemoglobinde bulunur. ¼’ü karaciğerde ferritin ve hemosiderin olarak bulunur. Kalan demir kas dokusundaki miyoglobinde ve bazı enzimlerde bulunur.

Dünya sağlık örgütünün anemi tanımı:

Demir eksikliği anemisi; iş gücünün düşmesine, çocuk ölümlerinin artmasına, anne ölümlerinin artmasına, çocuk gelişiminin yavaşlamasına ve şüpheli enfeksiyon hastalıklarının oluşmasına yol açar.

Kırmızı et, deniz ürünleri ve kanatlı hayvanlar çok iyi heme demir kaynağıdır.

Bazı maddeler (çay, kahve ve kepek) demir emilimini engeller.

Kuru meyveler, tatlı mısır, brokoli ve ıspanak iyi demir kaynaklarındandır.

Günlük ihtiyaç kadınlarda 18 mg/gün, gebelerde ise 27 mg/gündür.

Gebelikte demirden zengin besinler önerilir. C vitamini (meyve sularındaki) demir emilimini artırırken, çay ve kahve tüketimi ise emilimi azaltır.

Folik Asit

Beyin fonksiyonlarında önemli rol oynar. Günlük ihtiyaç 360 – 400 μg’dır. Folik asit gebelik denemeleri başladığı andan itibaren 12. gebelik haftasına kadar kullanılır. Amaç nöral tıp defektinin önlenmesidir. Tüm kadınlara 400 μg önerilir. Yüksek riskli kadınlara (nöral tıp defektli kadınlar, epilepsi ilacı kullananlar, diabet hastaları, obezler, VKi >30kg/m2) 4000 mg önerilir.

Folik asit koyu yeşil yapraklı sebzelerde, meyve ve meyve sularında, fındık, fasulye, süt ürünleri, kanatlılar, ot, yumurta ve deniz ürünlerinde bulunur.

Ispanak, karaciğer, kuşkonmaz ve Brüksel lahanasında en yüksek düzeyde bulunur.

Az veya çok beslenme, mikro besinlerin yetersizliği veya fazlalığı fetal büyüme ve gelişim döneminde kritik öneme sahiptir.

Gebelik öncesi dönemde anne ve babanın kötü beslenmesi ileride çocuğun obez olmasına, kardiyovasküler ve metabolik sorunlar yaşamasına sebep olur.

Kötü Alışkanlıklar

Sigara

Kadında da, erkekte de zararlıdır. Gebelik şansı yarıya kadar düşer.

Sperm kalitesini düşürür. Pasif içicilik de aynı etkiyi yapar.

Tüp bebek tedavisinin önemli noktalarından biri sigaranın bırakılmasıdır.

Alkol

Eğitimi ve sosyoekonomik düzeyi yüksek, yaşı ileri kadınlarda en sık tüketilen zararlı maddedir. Haftada 1 kadeh bile üreme şansını düşürür. Her gün 1 kadeh alkol tüp bebek tedavisini olumsuz etkiler. Alkolizmde psikolojik tedavi ile ilaç tedavisinin birbirine üstünlükleri gösterilememiştir. Haftada 2-3 kadehten fazlası tavsiye edilmez.

Kafein

Popüler bir nörostimulandır. Kahve, çay, çikolata, kakao, soft içecekler ve enerji içeceklerinin içinde sıkça bulunur. Kahvedeki kafein miktarı (70-20 mg/fincan) kahvenin yapılış şekline, porsiyon büyüklüğüne, markaya göre değişir. Gebelik planlayan kadınların günlük kafein tüketimi 200-300 mg/gün olarak sınırlandırılmalıdır (1-2 fincan).

Uyuşturucu

Uyuşturucu kullanımında emniyetli bir seviye yoktur, tümüyle elimine edilmelidir.

Stres

Tüp bebek tedavisinin hastaların hayatlarındaki önemi göz önüne alınmalı ve stresin başarıda önemli bir rolü olduğu unutulmamalıdır. Tüp bebek tedavisi boyunca klinisyenler stresli hastaların risk faktörlerini taramalı ve yeterli tedaviyi uygulamalıdır.

Tedaviyi bırakma: Tedaviye devamın avantaj ve dezavantajları, evlat edinme, donasyon, hastanın özel durumuna uygun bireyselleştirilmiş bilgi sunulmalıdır. Hasta merkezli destek verilmelidir.

SAĞLIKLA İLGİLİ HAZIRLIKLAR

Endokrin Bozukluklar

Tiroid

TSH değeri 2,5 IU/I veya altında olmalıdır.

Subklinik hipotiroidi engellenmelidir.

L-Thyroxin tedavisi canlı doğum oranını artıracaktır.

Şeker Hastalığı (Diyabet)

Dikkat edilmesi gerekenler

Yüksek doz folik asit kullanılması.
Metformin kullanılması;
- İnsülin direncini düşürür.
- Yumurtalıkların aşırı uyarılma riskini azaltır.
- Kan şekerini kontrol altına alır.
- Uzun süreli kullanım Vitamin B12’yi düşürür, düzenli kontrol edilmelidir
Çoğul gebeliğin engellenmesi.

Aşılar

Yıllık grip aşısı yaptırılmalıdır.
Önceden yoksa difteri, boğmaca, tetanoz aşısı yaptırılmalıdır.
Hepatit B aşısını özellikle sağlık çalışanları ve hemodiyalize giren hastalar yaptırmalıdır.
Pnümokok aşısını dalağı olmayanlar, orak hücre anemisi, kronik kalp ve akciğer hastalığı olanlar ve diyabet hastaları yaptırmalıdır.
Rubella aşısı olunmalıdır. Rubella IgG test edilmelidir. Aşı sonrası 1 ay gebe kalınmamalıdır.

Enfeksiyon Taramaları

Kadınlarda HIV, HBsAg, HCVAb taranmalıdır.
Servikal kültür veya idrar testi ile klamidya ve gonore taraması yapılmalıdır.
Erkeklerde ise HBsAg, HIV, Klamidya, Gonorea taraması önerilir.

Genetik Taşıyıcılık Taraması

Gönüllülük esasına dayanır.

Yapılması önerilen genetik taşıyıcılık taramaları şunlardır:

Kistik Fibroz (Otozomal Resesif)

Obstrüktif akciğer hastalığı, pankreas yetmezliği, terde artmış klorid değerleri, 1:3500 hasta, 1:25-30 taşıyıcı, ölümcüldür.

Spinal Musküler Atrofi (Otozomal Resesif)

Omurilik alfa motor nöronlarda dejenerasyonla gider, proksimal kas zafiyeti ve felçlerle gider, 1:10000 doğumda, 1:40-60 taşıyıcı, ölümcüldür.

Hemoglobinopatiler

Tek gen hastalıklarıdır. Özellikle Akdeniz ırkında sıkça görülür.

Genişletilmiş taşıyıcılık taramaları 100’den fazla genetik hastalığı içerir. Testler komplike oldukça anlatmak ve sonuçları yorumlamak zorlaşır. Hastalıklı bir çocuk ihtimalinin önceden bilinmesi çifte PGD kullanma şansı sağlar. Önce bir partner taranır ve onda pozitif çıkan genler diğer partnerde kontrol edilir (basamaklı genetik tarama). Taramada genetik taşıyıcılık çıktığında, genetik danışmanlık önerilir.

Genetik taşıyıcılık varsa

PGD (Embriyoda Genetik Tarama)
Evlat edinme
Erken prenatal tanı seçenekleri olabilir.

GÜNLÜK YAŞANTINIZLA İLGİLİ TAVSİYELER

Sigara

Sigara yumurta sayısını, sperm kalitesini, döllenmeyi azaltır, kromozom anomalilerini ve düşük riskini artırır.
Sigara rahime de etki eder. Gebelik şansını düşürür.
Erkeğin sigara içmesi de gebelik şansını düşürür.
Sigara içilen ortamda bulunmak aynı derece etkilidir.

Beslenme

Kırmızı et ve doymuş yağ tüketimi azaltılmalı; deniz ürünü, meyve ve sebze tüketimi artırılmalıdır.
Alkol kullanımı kadında da erkekte de gebelik oranını azaltır. 3 kadeh/hafta
Erkek günde 3, kadın 1 fincan kafeinsiz kahve tüketmelidir. Espresso’nun kafeini az, antioksidanı çoktur.
Şekerli içecekler ve şeker ağırlıklı beslenme gebelik şansını düşürür.
D vitamini değerinin düşük olması düşük riskini artırır, yumurta kalitesini ve canlı doğum oranını düşürür.
Omega3 kullanımı kadında ve erkekte çok önemlidir.
Aşırı folik asit alanlarda düşük artar.

Stres

Kısırlıkta stres düzeyi kanserle aynıdır.
Ağır stresten sonra tüp bebek tedavisi tercih edilmemelidir.
Depresyon ve kaygı gebelik şansını düşürür.
Streste üreme sistemi kanlanması azalır.
Kronik düşük dereceli stres inflamasyonu tetikler.
Stres gebelik kaybına neden olabilir.
Kaygı sperm kalitesini düşürür.
Tedaviyi bırakmada en önemli faktör strestir.
İlk telefondan gebelik takibine yollayana kadar stresi azaltmak amaçtır.
Meditasyon önerilebilir.
Akupunktur tüp bebek tedavisi sonucunu etkilemez.

Uyku-Egzersiz

Düzensiz uyku düşük sebebi olabilir. Gebelik oranını da olumsuz etkiler.
Yürüme ve yüzme gebelik şansını artırır.
Egzersiz arttıkça düşük ihtimali de artar. Gebelikte aktif olunmalı ama ağır egzersiz yapılmamalıdır.
Şişmanlıkta oksidatif stres artar. Egzersiz bunu düşürür.
40 yaş üzeri erkekte sperm DNA fragmentasyonu artar, genç kadınların yumurtaları bunu düzeltebilir.